Odasından çıkmayanların hastalığı: Hikikomori
Uzak Doğu ülkelerinde bilhassa Japonya’da giderek artan “Hikikomori” hastalığı, çağın hastalığı olarak nitelendiriliyor. Japonca bir sözcük olan ve “İçeri çekilme, hapsedilmiş olma” manasını taşıyan hikikomori, insanlardan kaçma, tek ömrü sağlam hissetme, bireyin kendini toplumsal hayattan izole etmesi halinde görülüyor. Bu bireylerin ömürden elini ayağını çekip temel gereksinimleri dışındaki tüm vakitlerini odalarında geçirdiklerini belirten uzmanlar, çok gözetici aile tavırları ve teknoloji bağımlılığının hastalığı tetiklediğine dikkat çekiyor.
Hikikomori Japonca’da “elini ayağını çekmek”, “geri çekilmek” manasına geliyor. Hikikomori’de kişi müzik dinlemek, internette dolaşmak, uyumak dışında bir işle uğraşmıyor. Hikikomori’de gençler de hayattan el ayak çekip odalarına kapanarak vakitlerinin birçoklarını bilgisayar başında geçiriyorlar.
Hikikomori yani toplumsal çekilme hastalığında şahıslar yemeklerini burada yiyip uyuyor, hatta tuvalet gereksinimlerini bile odalarında gideriyorlar. Uzmanlara nazaran, Hikikomori’nin Türk gençlerini de tehdit etmeye başladı. Hikikomori hastalığına ailelerin çok dikkat etmesi gerekiyor. Uzmanlar, odalarından çıkmayan, daima bilgisayar oyunları oynayan bu gençlerin antisosyalleştiğini kimseyle konuşmadığını belirterek, önemli manada tedaviye ihtiyaçları olduğuna dikkat çekti. Hikikomorinin hastalık olduğunun fark edilmiyor.
Japonca bir terim olan Hikikomori; 1990’ların sonlarında genç bireyler ortasında görülen akut, çok toplumsal izolasyon, içe çekilme, kendini sonlandırma olarak görülen ruhsal fenomeni tanımlamak için kullanılmaktadır. Japoncada Hiku sözü “geri çekilme” manasına gelirken Komoru “ada” manasına gelmektedir. Çağdaş vakit kesişleri olarak düşünebileceğimiz Hikikomori durumu bir yalnızlık, toplumsal anksiyete yahut depresyondan farklı olarak bedellendirilmektedir. Yalnızlık, insanlardan kaçma isteği günler, aylar, yıllar sürdükçe daha da artmakta ve bireyler için intihar üzere hayati tehlike kapıdadır. Japonya’da yarım milyon beşerden fazla birey Hikikomori olarak yaşamaktadır. Sendrom daha çok genç yetişkinlerde görülürken en yüksek insidansı 16-36 yaş ortasında olup ortalama yaşı 32.6 olduğu iddia edilmektedir. Başka insidans faktörleri olarak ise cinsiyet, Fratri (uyruk), ijimè (zorbalık, mobbing), toplumsal sınıf, gelmektedir. Hikikomori erkeklerde bayanlara kıyasla daha fazla görülmektedir. Fratriye bakıldığında ise ailenin birinci çocuğunun daha fazla etkilendiği görülmekte zira bu aileler çocuğa daha çok temel rol yüklemektedir. Akademik başarısızlık yahut güzel olmayan toplumsal tecrübeler de çocukluk travmaları her iki cinsiyette bireyler için Hikikomoriye ortam hazırlayabilmektedir. Bilhassa toplumsal baskının çok yüksek nabızda hissedildiği ve teknolojinin süratle geliştiği Japonya’da bu durum gençler ortasında kaçınılmaz olabilmektedir. Orta sınıf ailelerde de daha sıklıkla gözlenen bir durumdur . Hikikomori ömür süren bireylerin yarısında komorbid his bozuklukları (sosyal anksiyete bozuklukları, depresyon, intihara meyillilik) da bulunmuştur. H.Hikikomori kökenini aldığı Japonya’da bilhassa gençler ortasında görülen toplumsal izolasyonu tanımlamak için ortaya çıkıp, tüm dünyada kabul gören bir terim haline geldi. Hikikomori World Psychiatry isimli bilimsel mecmuada yayınlanan bir makaleye nazaran hikikomorinin dört temel özelliği var:
- Hikikomori üzere b u çeşit ruhsal rahatsızlıklarda, tedaviye erken başlamak çok kıymetli. Aileler ders çalışıyor zannedip takip etmiyorlar. Çocuklarının bilgisayarda yaptığı şeyi görmeleri lazım. Yanlarına gidip bakmaları gerekiyor. Girdikleri siteleri takip etmeleri, oyun mu oynuyor ders mi çalışıyor anlamaları gerekli. Hikikomori’nin pençesine yakalanan gençler, çoklukla toplumsal münasebetlerinde yetersiz ve utangaç oluyor. Sanal alemde kendilerini daha rahat hissediyorlar. Lakin hastalık ilerledikçe, saldırgan olup, sonu cinayetle biten tartışmalar bile yaşayabiliyorlar. Makus bitmiş gençlik aşkları, imtihan maratonu üzere sorunlar de hastalığı tetikliyor.
- Hikikomori hastalığında bir milyon Japon kendisini yıllarca odasına kapatıyor. Japonya, son vakitlerin en büyük meselesiyle başa çıkmaya çalışıyor: Ülkede birçoklarını genç erkeklerin oluşturduğu 1 milyon kişi, kendisini yıllarca odasına kapatıyor, manga okuyup bilgisayar oyunu oynamaktan diğer bir şey yapmıyor. Hastalığın ismi, ‘hikikomori’…
- İnternet bağımlılığı ve Hikikomori ortasında bir bağlantı olabileceğini düşünen araştırmacılar bakış açısını internet oyunları, toplumsal medya ve gelişen teknoloji temaları üzerine ağırlaştırmış ve mevzu tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. Lakin Hikikomorinin internet bağımlılığını tetikleyebileceği ve bilakis internet bağımlılığının Hikikomoriyi etkileyebileceği konusunda görüş birdir .
- Bireyler günlerce odalardan çıkmayıp, beşerlerle sonlu ölçüde bir irtibatla hatta yakın aile dışında sıfır irtibatla hayatını sürdürmektedir. Hikikomorinin uzun vakit devam ettiği durumlarda bireylerde çeşitli psikiyatrik rahatsızlıkların yanında fizyolojik bozulmalar da meydana gelebilmektedir. Misal hadiseler Avustralya, Fransa, Amerika, İtalya, İspanya, Güney Kore, Brezilya, Hindistan, Hong Kong üzere ülkelerde de raporlanmıştır .
2003 yılında Japonya Sıhhat, Yardımlaşma ve Refah Bakanlığı bu sendromu tanımlamak için birtakım kriterler yayınlamıştır. Bu yayına nazaran bireyin Hikikomori olması için aşağıdaki 4 şartın gerçekleşmiş olması gerekmektedir.
- Bireyin son vakitlerde kendini konutunda yahut odasında hareketsiz bir hayatla kısıtlamış olması
- Okul yahut iş hayatındaki aktivitelerden ilgisinin azalması yahut büsbütün çekmiş olması
- Bu kapanmanın en az 6 ay devam etmesi
- Semptomların şizofreni yahut öteki psikiyatrik hastalıklardan farklı tutularak gerçekleşmesi
Hikikomori hastalığı yüzünden bir milyon Japon önemli bir krizle boğuşuyor. Ekseriyetle genç erkekler ortasında yaygın olan ‘hikikomori’ hastalığı toplumdan uzaklaşma ve kimi hadiselerde kişinin kendisini yıllarca odasına kapatma belirtileriyle ortaya çıkıyor.
Japonya’daki birkaç hikikomori uzmanından biri olan doktor Takahiro Kato, öğrencilik yıllarında kendisi de bu hastalığı geçirmiş ve artık de gelecek kuşaklarda ortaya çıkacak yaygın tesirlerini önlemek için çalışıyor. Kyushu Üniversitesi’nde bir küme uzmanla hikikomori üzerine çalışan doktor, karşılaştığı vakalar arasında 50 yaşında olup 30 yıldır toplumdan başka yaşayanlar olduğunu anlattı. Hastalığın yaygın tesirlerini anlatan Kato’ya nazaran hastalık çoğunlukla aileleri ve arkadaşlarıyla irtibatını kesen zeki, yetenekli ve orta sınıf ailelerde yetişen gençlerde görülüyor.
Bu yüzden Hikikomori tıpkı vakitte Japon iktisadı için de sorun teşkil ediyor. Doktor, bazı Hikikomori hastalarının güzel üniversitelerden mezun şahıslar olmasının da onlar için çok üzücü bir durum olduğunu söz ederek, Japonya’daki denetimci ve baskıcı aile yapısının Hikikomorinin Japonya’da batı toplumlarına oranla daha çok görülmesine neden olduğunu ekledi.
HİKİKOMORİ YÜZÜNDEN ÜÇ YIL ODASINDAN ÇIKMADI
Tokyo’da yaşayan 18 yaşındaki Yuto Onishi, altı ay evvel başladığı tedavisine kadar üç yıl boyunca odasından çıkmamış. Gündüzleri uyuyup geceleri internette dolaşan genç, Japon çizgi romanı mangaları okuyarak kimseyle konuşmamış. Onishi, bütün bunları ortaokulda sınıf önderiyken yaşadığı başarısızlığına bağlıyor. Arkadaşlarının yargılamaları ve aşağılamalarıyla başa çıkamadığından toplumsal hayatından uzaklaştığını anlatıyor: “Bir defa deneyim ettiğiniz vakit tüm gerçekliğinizi kaybediyorsunuz… Olağandışı olduğunun farkındaydım ancak değişmek istemedim. O denli inançta hissediyordum.”
Hikikomori tedavisinin birinci adımını olan bağlantı marifetlerinin tekrardan kazanılması için küme halinde psikoterapi formülü sayesinde bireylerin bağlantı kurması teşvik edilmeye çalışılıyor. Birden fazla hastanın tedaviyi kabul etmesi bir yana aileleriyle bile konuşmadığını belirten Kato, hastalığın gelecek jenerasyonlarda teşhisi ve yaratacağı risk konusunda Japonya’nın büyük bir sorunla karşı karşıya olduğunu söyledi.
AİLELERE DÜŞEN GÖREV
Hikikomori, Toplumsal çekilme ya da teknoloji bağımlılığı yaşayan gençlerin ailelerine büyük vazife düşüyor. Çocuğunuzu bilgisayarla odasında yalnız bırakırsanız o çocuk artık odasında yalnız değildir” , “Kimi ya da neleri konuta getirdiğini bilemezsiniz” diyor uzmanlar ve uyarıyorlar: Bilgisayarları genel kullanım alanlarında tutun. Bilgisayar salonda kalsın. Bilgisayarın kullanımına hudut koyabilmek ebeveynlerin elinde. Saat sonu değil,kullanım maksadı sınırlanmalı.
HİKİKOMORİ’DE BU BELİRTİLERE DİKKAT!
– Meskene sınırlanma
Hikikomori’de Şahıslar vakitlerini büyük oranda konutta geçiriyorlar, mesken dışına çıkmaktan çekiniyorlar.
– İnsanlardan kaçma
Hikikomori’de Mümkün toplumsal bağlardan kaçınma hali. Bu durumun sebebi toplumsal fobiden fazla konfor seviyesini düşürmemek için yalnızlığından feragat etmemeye dayanıyor.
– Artan Stres
Hikikomori birinci devirde konforlu gelse de, mühletin artmasıyla birlikte gerilim ve yalnızlık duygusu da giderek artıyor.
– Eşlik eden öbür ruhsal bozukluklar
Hikikomori’de Bu duruma sıklıkla depresyon, dert bozuklukları üzere diğer psikiyatrik bozukluklar eşlik edebiliyor. Ayrıyeten hikikomori ile depresyon sebepli içe kapanmanın hudutları tam olarak ayrılabilmiş değil.
Kısaca belirtiler özetlenecek olursa:
- Evden dışarı çıkmamak
- Kimseyle konuşmak istememek (aile üyeleriyle bile)
- Aşırı gerilim ve öfke durumu
- Uykusuzluk ve intihar düşüncesi
- Depresyon yahut öteki duydu durum bozuklukları
- Sosyal ve iş hayatından kopmak
- Teknoloji bağımlılığı, yeme-içme üzere gereksinimlerde bile bilgisayar başında oturmak
Bireylerin Tanımlanması, Anlaşılması ve Tedavisi
Bazı araştırmacılar Hikikomoriyi iki başka kategoriye bölmüşlerdir. Birinci kategori güç (hard) hadiseler; meskenden çıkmaz, yüz-yüze bağlantıdan ve ailesini de kapsayan insanlardan kaçan kümedir. İkinci kategori yumuşak (soft) olarak tanımlanmış ve bu bireyler haftada 1-3 de olsa dışarı çıkabilirler. Başka sınıflandırmalarda da ailesiyle yaşayan ve yalnız yaşayan bireyler olarak da ayrılabilmektedir. Hikikomori’li hastalar için takviye tedavi ekseriyetle gecikmektedir. Hasta bireylerin sadece %6.6’sı kendi gayretleriyle bir yardım arayışında olup %72’si ailesine yahut birinci dayanak enstitülerine başvurmaktadır. Hastalara dayanak ortalama 4.4 yıl içerisinde işe yaramaktadır. Lakin hadiselerin 13%’ünde başlangıç dayanağı 10 yılı bulabilmektedir .
HİKİKOMORİ TEDAVİSİ
Hikikomori tedavisinde en kıymetli faktörler;
– Aile sabırlı olmalı ve çocuğunla irtibat kurmalı
– İlgili uzmandan yardım alınmalı
– Psikoterapi
– Çocuğun davranışları takip edilmeli
– Çocuğun ilgisini çekecek aktiviteler yapmalı
– Ailece hoş vakit geçirmeye çalışılmalı
– Uzman tekliflerini kesinlikle uyulmalı
– Çocuk asla ilgisiz bırakılmamalı
Hikikomori yalnızca Japon gençler için değil ülkemiz içinde bir sorun teşkil edebilir. Gelişen teknoloji, bilgisayar oyunlarına olan bağlılık, okul başarısızlıkları gençleri ülkülerinden ve insanlardan uzaklaştırabilmektedir. Japonya’da akademik muvaffakiyete sahip zeki bireylerin yıllarca asla odasından çıkamadığı görülmekte ve bu trajik durum hem birey hem etrafı hem de ülke için önemli düşünceleri da beraberinde getirecektir.
Kaynaklar:Tuğçe Gül Yeşilyayla – Moleküler Biyoloji ve Genetik, Fen-Edebiyat Fakültesi, Uludağ Üniversitesi
psikiyatri.com/